AZERBAYCAN ŞİİRİNDEN Sesleri kesildiFikirleri dolaştıKurşun asıldı kipriklerinden 1— Aç kapıyı— Buyur— Men ölümem— Hoş geldin desemBiraz gülmeli çıkar 2— Gelmişsin apar— Adı, atasının adıYaş, unvanı budur— Giden, dur!Uzun, derin bir sukutBir saniye, tamamKalktı ayağaDedi: Gidek! 3Demedi, men değilemSen axtardığın 4 adamRESUL RIZA (Vakit Varken kitabından) 1 Kirpik2 Gülünç olur3 Gidelim4 Aradığın
Resul Rıza Bir yanım MosuldurBir yanım Ərbil,Bəxtimə yazıldıBu qara nisgil.Çəkdiyim ağrılıİllər içindəNə bəd gəldi qanlı,Qadalı bu il.Güneylər, ay quzeylər,Dərdim odu buz eylər.Gəldi ağır günlərim –Bir dərdimi yüz eylər.Bağdaddan karvan gəlir,Dərdli, pərişan gəlir.Kimlər qurban kəsilib,Sularım al-qan gəlir.Məsulun yolu daşdı,Yollar qana bulaşdı.Bir-birinin qənimiİki insan- qardaşdı. Kərkük üstü dumandı,Kərkük oda qalandı.Kərbəla müsibətiBuna baxsan yalandı.Ərbilə,Yanğın düşdü Ərbilə;Höcəti kəsmək olmazDava-dalaş, hərb ilə. 1 Ərbilə,Karvan gedər Ərbilə.Sirrini elə saxlaNə qardaş, nə ər bilə.Dənizə,Dolu düşdü dənizə.Namərd, əlin qurusun,Necə qıydın Təbrizə.Dərələr,Yastı, çuxur dərələr.Bağ salmadım ki, yadlarMeyvəsini dərələr. Bu dağlar,Bu dərələr, bu dağlar.Kimə neyləmişdilərSındırılmış budaqlar.Ay buluddan göründü,Yenə gizlənər indi.Göydən bir dəmir düşdü,Bütün Kərkük diksindi.Tərlan uçdu, sar gəldi,Dolukəsdi, qar gəldi.Eyvana kölgə düşdü,Dedim yağılar gəldi.Bağdad qızıl, gümüşdü,Bağdada yanğın düşdü.Belə qara günləriBağdad haçaq görmüşdü.Atlarım,İlxı-ilxı atlarım. Bir çətin günə düşdüm,Ağladı xoyratlarım.Naxçıvandan,Təbrizdən Naxçıvandan.Ağla, gözlərim, ağla!Ayrıldın çox cavandan.Külək əsdi güneydən,Bir nalə qopdu neydən.Alov yağdı, köz yağdıGecə ulduzlu göydən.Kərkükün baş qalası,Divarı daş qalası.Ölü ana yanındaTökür qan-yaş balası.Qara yellər əsəndə,Elin dərdi var səndə.Yeddi qurban kəsərəmBu davalar kəsəndə.Ay batdı gün doğanda,Nur zülməti boğanda.Kim görmüşdü buluddanÖlüm daşı yağanda.Tufan qopdu quzeydən,Qara buludlu göydən.Bir od düşdü Kərkükə –Nalə qalxdı yüz evdən.Göydə ildırım çaxar,Dərələrdən sel axar.Çox sürməz bu qaranlıq,Səhər olar, gün çıxar.
Ramiz Rövşen Yine bu şehirde yüz-yüze geldik,Ne yapsak, bir başka şehrimiz yok.Belki de biz mutlu olabilirdik,Belki, mutluyuz da haberimiz yok.Ayrıldık kaç zaman geçti bilemem,Tanıyamadım seni, beni bağışla.Sensiz yaşayamam, ölürüm sandım,Ben sensiz ölmedim, beni bağışla!“Ölmedim” diyorum, nerden bileyim,Belki de ben sensiz ölmüşüm öyle,Mezarsız, kefensiz kalmışım böyle.Belki de o zaman ayrılmasaydık,Ne ben şimdikiydim ne sen şimdikiAyrıldık, şeytanı güldürdük, o an;Bu yılın, bu ayın, bu tarihinde,Böylece sokağın bu köşesindeBeni de seni de öldürdük o an.Sağımız, solumuz adamla dolu,Kol kola erkekler, kadınlar geçer.Kendinden habersiz, ömründe bin yolKendini öldüren adamlar geçer.Kendi öz kanına batan adamlar,Kan mı? Nerde o kan?Oysaki, yokmuş?Herkes günahkardır dünyada, ammaDünyada kimsenin günahı yokmuş.Bizsiz yazılmış bu tali, bu baht,Sapandan atılan bir çift taşız biz.Belki bu dünyada beş, on yıl değil,Bin sene öncesi ayrılmışız biz…Helal yolumuzu değiştik, nedenŞaşırdık, bir başka yoldan giderek.Bin sene önceki hata yüzünden,Bin yıllık hataya kurban giderekDeğişmiş yerini belki kış, bahar,Karışmış dünyanın şehri, kenti.Belki de rahminde üvey analarÜvey balaları gezdirir şimdi.Taliim başkaymış belki de başkaYolu geçen o kız, anamdır belki,Belki de oğlumdur bu delikanlı.Bu yalan ömrümdePeki sen nesin?Belki de sevgilim değilsin benim.Anam mı, bacım mı, ya nenem misin?Bir tek Allah bilir, neyimsin benim.Bizi kim atlatır bu ayrılıktan, Yetişmez yardıma ne yol ne köprü.Ölüysen, diriysen, neysen, azcık durDur, hiç değilse elinden öpem…“Ölüyüm, diyorsun ölüyü öpme…”Elimin içinde, soğuyor elin.“Allah aşkına öpme diyorsun,Elimde, sanırım, kan kokusu var.”Ramiz RövşenUyarlama: Xalide Efendiyeva
YalnızNeriman Hasanzade Ayrıldık…De, neden korkusan indiGidende koy görsün, gelende seniGözümün önünde gözümden ittinYitirdi izini de yolunu daGelende seniydin, aziz MihribanGidende yad oldunYad…Sana kurbanYanımda ne kadar dinleyip danışısanYalnız tanıyıram gülende seni! 1 Neriman Hasanzade, Yalnız, Birlik Sesi dergisi, Sayı:17-18, tarih: 1977. Bağdat, s,51
Muhabbet FaslıEleki , yaz gelir canlanır hayatMin mağba kesp eder süzgün bakışlar.Kışta sevenler de az değil, lakinBaharda sevenler yanılmamışlar !.. Dağ ve TepeDağa dağ deyerler , çünkü o dağdır!Yekiden boy atıp tepe dağ olmaz!Çalış dağa dayan, tependir ki,Senin dar gününde o dayak olmaz Torpak ve SuBüyüklük, ucalık , azimet, vukarMadem hayran edir, insanı hayranBelki ona göre hayat perstilerGöklere bulanır yerden her zaman?..Onların Meskeni gökler olsaydıBakıp deyerler: “Ne güzeldi yer”Ay yerler tanrısı, kırıldık, bizeBir avuç torpak ver, bir avuç su ver!.. 1 Osman Sarıveli, Şiirler. Çağdaş Azerbaycan Şiirinden Seçmeler. Bağdat 1974, s, 84-852 Öyle ki,3 1000(bin)4 Söylerler5 Büyükten6 Toprak7 Ululuk8 Onur
Alemi yüzün gülistan eylemişBülbülü sernest ü hayran eylemişAnbern zülfün perişan eylemişMahını ebrinde pinhan eylemişDalmışam şol dehre kim payanı yokBatmışam şol gence kim hüsranı yokBulmuşam şol bedri kim noksanı yokGirmişiem ol şahre kim viranı yok 2 Nesimi
GazelMerhaba, hoş geldin, ey ruhi revaım merhabaEy şeker leb dilberi şirin ziyanım merhabaÇun lebin cam cem oldu, nefheyi ruhulkudusEy cemilim vay cemalın, bahru kanım merhabaEy meleksuretlı dilber, can fedadır yoluna“Lehmuk Lehmi” dedim, çun kanı kanım, merhabaGönlüme çun senden özge nesne laik görmedimSuretın, akılu muradım, cismıcanım merhabaGeldi yarım naziylen sordu: Nesimi nicesen?Merhaba hoş geldin, ey ruhi revanım merhaba Sözcükler: Ruhi revanım: akıcı ruh. Can. Leb: Dudak. Dilber: Gönül alıcı. Güzel. Zıban: Dil, Söz. Şirinzıban: Hoş sözlü, Sözü tatlı. Merhaba: Hoş geldin. Dörtlükler(1)Yüzünü haktan çevirme hakkı bilDoğru kul, doğru fiil, doğru dilÇun büyüdü “İscidü” Rebbi Celil“İscidü” yetmez mi insana delil(Hak ve hakikati inkâr edip kaçınma. Doğru sözlü, doğru ışılı, doğru dilli ol. Yüze Allah “İscidü”Buyurmuştur, Huda insana kılavuz olarak doğru yolu göstermeye yetmez mi?).(2)Adımı haktan Nesimi yazaramBil bu maniden ki sirem ya zıremHem hidayet eylerem hem ezeremHem peti uşadıcı hem ezerem.Yazarem: yazayım. Ya zırem: Ya altınam. Azerem: Yoldan saparam. Azrem: Hazret İbrahim’in babasıAzr dir.(Ben hakkın emriyle adımı Nesimi yazarım. Artık gümüş veya altın olduğumu sen bu sözümden bil.Ben hem yol gösterici hem de yoldan sapanım. Ben hem hazreti İbrahim gibi putları parçalarım hemde Babası gibi Azr gibi put yapanım. Diyor Nesimi(3)Gönlümüz bir yar elinden hastadirGözü kara kaşkarı piyüstedirNaz eder nazını çekmek gerekCan feda kılmak gerek NevrestedirPiyüste: Erimiş. Nevreste, Beyini olgunlaşan. (Yar naz ve şive ederse de nazını çekmek gerekir… Onacanı da kurban vermek gerekir. Çünkü o yeni uygunlaşan bir yardır).
AĞ ÇİÇEK 1 Seher çağıGök meşedenDerdik seni, ağ çiçekBeyaz beyazVaraklaraSerdik seni, ağ çiçekBirdenbireEğ ellerdeTazeleştin ağ çiçekAğ ellerdeEle 2 bil kiAğ ateştin, ağ çiçekAğ ellerinHararetiYok, mu sende ağ çiçek?Soyuk soyuk 3BoylanırsanSöyle niçin ağ çiçek?De 4 sen de mi?HasretlisinAğ ellerçin, ağ çiçek! Nebi Xezri 1 Nebir Xezri, Kardaşlık Dergisi, Yıl 14, Sayı 8-9, Aralık 1974, Ocak 19752 Öyle3 Soğuk4 Söyle
Adamı adam eyleyen paradırParasız adamın üzü karadırKoy ne aslın, necabetin olsunNe necibane haletin olsunBaş ayal ayıb içinde olsan daTek bu âlemde devletin olsunAdamı adam eyleyen paradırParasız adamın üzü karadırOlmasın fehmin, aklın, idrakınVar ne gam, ta ki vardır emlakinAteş-i hane suzi millet ikenHerkesin secdegâhıdır hâkinAdamı adam eyleyen paradırParasız adamın üzü karadırOlmuyor, olmasın da insafınTut kanın şişe içre esnafınTa ki var elde beş buçuk kuruşunMutebersen gözünde eşrafınAdamı adam eyleyen paradırParasız adamın üzü karadır Miraz Ali Ekber Sabır
Bağdat Kasidesi (bilinmez) 1 Bağdat’ın libası al alvan 2 olarBaharı hoş geçer, kışı bilinmezİlde bir neçe 3 yol açılıp sular,Burda gül çiçek yaşı bilinmez.Yanvarda 4 bu yere düşse garipDeğer tali meni hara gönderdiTabiat çöllere bir halı seripTorpağı, keseyi taşı bilinmez.Budur naringisi, gülüşe narıUzanır sahilde hurma bağlarıMihriban Dicle’nin akar baharıGüzeldir ayağı, başı bilinmez.Gezdim, ötüp geçtim dene- dene menÖrtülür bazardan “açık küçe”denHer yan haber verdi “min bir gece” denHardadır o kuldur başı, bilinmez.Bir kadın okuyar hey yana yanaBağdat’ın özüdür o gevrek anaÖten günlerini salıp yadınaAğlayar, gözünün yaşı bilinmez. 1 Kasım Kasımzade, Bağdat Kasidesi (bilinmez). Çağdaş Azerbaycan Şiirinden Seçmeler. Bağdat 1974, s, 159-1602 Renkli3 Kaç4 Ocak ayında
